Զատկի սեղանի բաղադրատոմսեր

-«Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց»…

-«Օրհնյալ է Հարությունը Քրիստոսի»…

Այս բառերով են քրիստոնյաները ողջունում և շնորհավորում միմյանց ամենագարնանային քրիստոնեական տոնին։ Զատիկը կամ Սբ․ Հարության տոնը ազդարարում է ոչ միայն Քրիստոսի հարությունը, այլ նաև մարդկանց ազատումը մեղքերից, գարնանամուտը և բնության զարթոնքը։ 

Զատկի տոնի անբաժան մասն են կազմում պատարագները և տոնական սեղանը՝ զարդարված խորհրդանշական ուտեստներով։ 

Այս հոդվածում կխոսենք Զատկի սեղանի ուտեստների, դրանց պատրաստման եղանակների ու սիմվոլիկայի մասին։ Հուսով ենք, որ կօգնենք նորովի ընկալել Զատկի ուտեստների խորհուրդը և կտանք նոր բաղադրատոմսերի գաղափարներ։

Ձու

Ձուն խորհրդանշում է Երկիր մոլորակը, ինչպես նաև նոր կյանքը և նոր սկիզբը։ Թեև խանութներն առաջարկում են ձվի կեղևները գունավորելու տարբեր ներկանյութեր, այստեղ գլխավոր գույնը կարմիրն է։ Կարմիր սոխի կեղևի եփուկը բավական է Զատկի ձվերը ներկելու և արյուն խորհրդանշող կարմիր գույնը ստանալու համար։

Ձուկ

Ձուկը քրիստոնեական տարածված խորհրդանիշ է։ 

Նախ՝ ձկան մեջքի վրա կա խաչաձև ոսկրային հատված։ 

Երկրորդ՝ ձուկը համր կենդանի է։ Նախկինում քրիստոնյաները չէին համարձակվում բարձրաձայնել իրենց կրոնական պատկանելության մասին, քանի որ ենթարկվում էին հալածանքների։ Փոխարենն իրար հանդիպելիս ձուկ էին նկարում։

Երրորդ՝ ձկան հետ է կապված Քրիստոսի հրաշքներից մեկը։ Նա անապատում բազմապատկեց հացն ու ձուկը և կերակրեց անապատ քարոզի եկած մարդկանց։

Եվ վերջապես, հունարեն «իխտուս» նշանակում է «ձուկ», և բառը նաև հապավում է՝ կազմված «Հիսուս Քրիստոս Աստծո Որդի Փրկիչ» բառերի առաջին տառերից։

Ի դեպ՝ Զատկի սեղանի ձուկը ցանկալի է լինի խաշած, իսկ տեսակը՝ իշխան։

Բրնձով, չամիչով և չրերով փլավ

Բրնձով փլավը պատրաստում են չամիչով, չրերով, երբեմն ավելացնում են նաև ընկուզեղեն։ Պատրաստման տարբերակ է նաև փլավի հատակին լավաշ և ձու դնելը։ 

Բրինձը խորհրդանշում է մարդկությունը, իսկ չիրն ու չամիչը՝ քրիստոնյաներին։ Նրանք քաղցրացնում են իրենց շրջապատը (բրինձը), նրանց հավատի շնորհիվ մարդկությունը մաքրվում է (բրնձի սպիտակ գույնը)։   

Տապակած կանաչի

Զատկի տոնին խանութներում արդեն հասանելի է լինում թարմ կանաչիների մեծ տեսականի։ Պատրաստում են տապակած բազուկի ճավ, շուշան, մանդակ, սպանախ, սիբեխ և այլն։ 

Սիրված ուտեստ է տապակած բանջարը, որը կանաչիների խառնուրդ է՝ սիբեխ, սպանախ, փիփերթ, թելուկ, եղինջ։ Կանաչիները լավ լվանում են հոսող սառը ջրի տակ և եփում եռացող աղաջրի մեջ։ Քամում են, տապակում ձեթի կամ կարագի մեջ 1-2 րոպե, այնուհետև ավելացնում հարած ձու։ Մատուցում են սխտոր-մածունով։

Կանաչի տապակելու և մատուցելու մեկ այլ տարբերակ է խառը կանաչիներով կոտլետը։ Կարելի է պատրաստել մշտապես հասանելի կանաչիների փնջից՝ համեմ, մաղադանոս, սամիթ, ռեհան, կանաչ սոխ։ Ավելացնում են նաև ձու, ալյուր, համեմունքներ, ձևում կոտլետների տեսքով և տապակում ձեթի մեջ։ 

Մինչ աղանդերին անցնելը ներկայացնենք ևս երկու ճաշատեսակ, որոնք նախկինում ակտիվորեն պատրաստվել են Զատկի առթիվ, բայց այսօր այդքան էլ տարածված չեն։

Ճլբուր

Ճլբուր պատրաստելու համար սոխը տապակում են, ավելացնում են ջուր, ապա ձվերը հարելով՝ լցնում են զանգվածի վրա ու եփում մինչև պատրաստ լինելը։ Մատուցում են սխտորով և դաղձով։ 

Ձվածեղով փլավ

Ձվածեղով փլավը եփում են բրնձով կամ արիշտայով։ 

Բրինձը եփում են թույլ աղաջրում, քամում են և ավելացնում նոր պնդացող ձվածեղի վրա։ Ափսեի վրա շրջում են այնպես, որ ձվածեղը լինի վերևում։

Զատկի սեղանի վրա իրենց ուրույն տեղն ունեն թխվածքները։ Հայկական ընտանիքներում մեծ տարածում ունի կուլիչ թխելը կամ գնելը, այնինչ այս թխվածքը բնորոշ է սլավոնական խոհանոցին։ Վերջին տարիներին խանութներում ցուցադրվում է նաև Զատկի իտալական թխվածքների՝ պանետոնների տեսականի։

Եթե ցանկանում եք զերծ մնալ արտասահմանյան տարբերակներից, մենք կօգնենք ձեզ բացահայտել Զատկի սեղանի հայկական քաղցրությունները։

Կաթնահունց

Կաթնահունցը կլոր, հյուսքի տեսքով թխվածք է։ Կլորը խորհրդանշում է հավերժություն։ Հյուսքը խորհրդանշում է բնության վերածնունդը և կյանքի շարունակականությունը։
Ըստ այլ մեկնաբանության՝ հյուսքը խորհրդանշում է նաև Քրիստոսի փշե պսակը։ Իսկ հեթանոսական ժամանակներում հյուսք գործելը և կաթնահունց անելը նշանակում էր խնդրել Անահիտ աստվածուհուն, որ տարին բերքառատ լինի։

Անհրաժեշտ բաղադրիչներն են՝

-գոլ կաթ 250 մլ

-խմորիչ 8 գրամ

-շաքարավազ 1 թ/գ (խմորիչի և կաթի հետ խառնելու համար)

-շաքարավազ 100 գրամ (խմորի համար)

-ձու 2 հատ

-ալյուր մոտ 500 գրամ

-աղ 0,5 թ/գ

-կարագ կամ մարգարին 80 գրամ

Պատրաստելու համար անհրաժեշտ է գոլ կաթի մեջ լուծել խմորիչը, ավելացնել շաքարավազ, խառնել և թողնել սենյակային ջերմաստիճանում մոտ 30 րոպե (մակերեսին փրփուր է գոյանում, իսկ պղպջակները սկսում են պայթել)։

Խմորիչով զանգվածի վրա ավելացնում ենք շաքարավազ, ձու և խառնում, քիչ-քիչ լցնում ենք ալյուրը՝ նախապես խառնելով աղի հետ։ Հունցում ենք խմորը 10 րոպե, որի ընթացքում քիչ-քիչ ավելացնում ենք կարագը։ Պետք է ստանալ ձեռքերին չկպչող, հարթ մակերեսով, էլաստիկ խմոր։ 

Տեղափոխում են առանձին տարայի մեջ և թողնում, որպեսզի հասունանա մոտ 40 րոպե։ Տարայի մեջ կարելի է նախապես ձեթ քսել։ 

Խմորը բաժանում ենք երեք գնդի, և թողնում, որ մի փոքր էլ հանգստանան։ Հյուսում ենք՝ ստանալով պսակի տեսք։ Վրան տարածում ենք ձվի դեղնուց, թողնում, որ մի փոքր էլ հանգստանա և թխում ենք ջեռոցում մինչև կարմրելը։ Վերջում պատում ենք շաքարաջրով։

Գաթա

Գոյություն ունեն գաթայի տարբեր տեսակներ՝ կլոր, կտորներով, խմորիչով, շերտավոր խմորով և այլն։ Ցանկացած տարբերակ կարող է տեղ գտնել Զատկի սեղանի վրա՝ կախված ձեր ընտանիքի անդամների նախասիրություններից։ Մածունով տարբերակը շատ սիրված է և հասանելի է նաև Foody-ի ճաշացանկում։

Խմորի համար անհրաժեշտ բաղադրիչներն են՝

-ալյուր մոտ 5 բաժակ

-կարագ 300 գրամ

-ձու 2 հատ

-մածուն 400 գրամ

-սոդա 1 թ/գ

-վանիլին 1 թ/գ

Միջուկի համար անհրաժեշտ բաղադրիչներն են՝

-ալյուր 1 բաժակ

-շաքարավազ 1,5 բաժակ

-վանիլին

-ձեթ 4 ճ/գ

Ամանի մեջ մաղում ենք ալյուրը, ավելացնում շաքարավազ, վանիլին, ձեթ, տրորում և վերածում խորիզի։ 

Խմորի համար մաղած ալյուրի մեջ ավելացնում ենք կարագ և տրորում այնքան, մինչև ստանանք համասեռ զանգված։ Կոտրում ենք ձու, հարում ենք, ավելացնում մածուն, սոդա և վանիլին ու լցնում ենք ալյուրով զանգվածի վրա։ Հունցում ենք փափուկ, ձեռքերին չկպչող խմոր։

Խմորը ծածկում ենք և թողնում 30 րոպե։ Բաժանում ենք չորս գնդերի, գրտնակում ենք, տարածում հարած ձու, լցնում ենք խորիզը և փաթաթում տափակ ռուլետի տեսքով։ Քսում ենք հարած ձու, պատառաքաղով նախշազարդում և թեքությամբ բաժանում կտորների։ Թխում ենք մինչև կարմրելը։ 

Գաթայի վրա արվող նախշերի և դրանց խորհրդի մասին կարդացեք մեր մյուս հոդվածում՝ Գաթայի պատմությունը․ բացահայտումներ սիրված քաղցրավենիքի մասին

Բաղարջ

Բաղարջի մասին հավանաբար լսել կամ կարդացեք եք փոքր տարիքում, քանի որ այն բազմիցս հիշատակվում է թումանյանական հեքիաթներում։ Այն ավելի շատ հաց է, քան թխվածք, և Զատկի սեղանի ավանդական ուտեստ է։ Հաց սուրբ կերակուր է, համարվում է կյանքի աղբյուր և առատության խորհրդանիշ։ 

Անհրաժեշտ բաղադրիչներն են՝

-ձու 3 հատ

-շաքարավազ 200 գրամ

-կարագ 100 գրամ

-թթվասեր 200 գրամ

-վանիլի մզվածք 1 թ/գ

-ալյուր մոտ 5 բաժակ

-սոդա 1 թ/գ

Նշում 1․ Քանի որ ձվի չափերը և ալյուրի տեսակները տարբեր են, առաջնորդվեք խմորի պնդությամբ ու տեսքով։ Պետք է ստանալ ձեռքերին չկպչող, փափուկ խմոր։

Նշում 2․ Բոլոր բաղադրիչները պետք է լինեն սենյակային ջերմաստիճանի։

Ձուն և շաքարավազը հարում ենք այնքան, մինչև զանգվածը մեծանա։ Ավելացնում ենք սենյակային ջերմաստիճանի կարագ, թթվասեր, վանիլին, սոդան և ալյուրը՝ նախապես խառնած։ Պետք է ստանանք ձեռքերին չկպչող խմոր։ Ծածկում ենք սննդային թաղանթով և թողնում սենյակային ջերմաստիճանում 10-15 րոպե։

Խմորն անհրաժեշտ է բաժանել գնդերի և բացել՝ ստանալով 1 սմ հաստությամբ և մոտ 15-20 սմ տրամագծով շրջաններ։ Երեսին տարածում ենք ձվի դեղնուց և թխում ենք ջեռոցում մինչև կարմրելը։  

Կարմիր գինի

Զատկի սեղանի ավանդական խմիչքը կարմիր գինին է։ Բոլորս էլ գիտենք աստվածաշնչյան պատմությունը Խորհրդավոր ընթրիքի սեղանի շուրջ։ 

Քրիստոսը վերցնում է հացը, օրհնում և տալիս իր աշակերտներին՝ ասելով, որ դա իր մարմինն է։ Այնուհետև մեկնում է գինու բաժակը և ասում, որ բոլորը խմեն, քանի որ դա նրա արյունն է, որը թափվում է մարդկանց մեղքերի թողության համար։ 
Այս բոլոր բաղադրատոմսերը կօգնեն ձեզ ստանալ Զատկի լիարժեք տոնական սեղան՝ լի հիմնական ուտեստներով, աղանդերներով և խմիչքով։ Իսկ եթե չունեք ժամանակ ինքներդ պատրաստելու Զատկի սեղանի համեղությունները, առաջարկում ենք պատվիրել Foody-ի խոհանոցից։