Մենյու
Բլոգ
Տավարի միսը սննդարար, օգտակար ու սիրված մթերք է, առանց որի չենք կարող պատկերացնել մեր տոնական սեղաններից անպակաս համեղ ուտեստները։ Բայց սպառողներն ու մասնագետները չեն դադարում քննարկել տավարի միս ուտելու բացասական կողմերը՝ նշելով, որ այն բարձրացնում է բազմաթիվ հիվանդությունների ռիսկը, ինչպես նաև վնասակար է շրջակա միջավայրի համար։
Այս հոդվածում ներկայացնելու ենք տավարի մսի օգտակար հատկությունները, պատրաստման տարբերակները և կիսվելու ենք բոլորին ծանոթ ուտեստների մեր բաղադրատոմսերով։
Ինչո՞վ է օգտակար տավարի միսը
Կենդանական ծագման պրոտեինը, որն առկա է տավարի մսի մեջ, պարունակում է օրգանիզմի համար կենսական 9 ամինաթթուները։ Վերջիններս պատասխանատու են հյուսվածքների աճի, էներգիայի արտադրության, դիմադրողական համակարգի ամրապնդման, սննդի ներծծման և այլ գործընթացների համար։
Տավարի միսը պարունակում է նաև երկաթ, ցինկ, սելեն, ֆոսֆոր, վիտամիններ B3, B6, B12։ Հատկապես երկաթի պակասը սակավարյունության գլխավոր պատճառներից է, որը հանգեցնում է թուլության և հոգնածության։ Տավարի միս խորհուրդ են տալիս երկաթի պակասը լրացնելու և արյան մեջ հեմոգլոբինի մակարդակը բարձացնելու համար։
Թեև տավարի միսն իր հաստատուն տեղն է զբաղեցնում առողջ սննդակարգի մեջ, վերջինիս օգտագործումը չպետք է չարաշահել։ Խորհուրդ է տրվում շաբաթական օգտագործել 3 բաժին կարմիր միս, որը եփված վիճակում համապատասխանում է 350-500 գրամին։
Տավարի մսի թե՛ կալորիականությունը, թե՛ օգտակարությունը կախված են այն փաստից, թե կենդանու մարմնի որ հատվածի մասին ենք խոսում։ Օրինակ՝ 30% յուղայնությամբ տավարի ֆարշը 100 գրամում պարունակում է 332 կկալ, լեզուն՝ 224 կկալ, դոշի քիթը (грудинка)՝ 155 կկալ։
Պրոտեինի քանակը նույնպես տարբեր է՝ կախված կտրվածքից, բայց միջինում կազմում է 20 գրամ 100 գրամում։ Այդ պատճառով պատահական չէ, որ տավարի միսը նախընտրելի ուտեստ է մարզվողների, հղիների, կերակրող մայրերի, ինչպես նաև հավելյալ սննդի պատրաստ փոքրիկների համար։
Համեմատության համար նշենք, որ հավի կրծքամիսը պարունակում է ավելի շատ պրոտեին՝ 31 գրամ 100 գրամում: Այն կարող է պրոտեինի լրացուցիչ հարուստ աղբյուր դառնալ տվյալ մակրո սնուցիչի կարիքն ունեցողների համար։
Ինչքա՞ն եփել տավարի միսը
Տավարի միսը եփելու ժամանակը կախված է կենդանու տարիքից, մսի կտրվածքից, կտորների չափից և ընդհանուր քաշից։
Երիտասարդ կենդանու միսը՝ կտրատված միջին կտորներով, կպատրաստվի արդեն 40 րոպեում, իսկ ծեր կենդանու միսը նույն չափի կտորներով՝ 1,5 ժամում եռալուց հետո։ Համեմատության համար նշենք, որ 1 կգ-անոց ամբողջական մսակտորն անհրաժեշտ է եփել 1 ժամ, եթե կենդանին երիտասարդ է եղել, իսկ եթե ծեր, ապա մոտ 3 ժամ։
Այս տարբերակով խաշած միսն օգտագործում են տարբեր բաղադրատոմսերում՝ աջափսանդալից մինչև բորշչ և մսային այլ ուտեստներ։
Կաթսայով լի ջուրը դնում ենք կրակի վրա՝ 2 լիտր ջուր 1 կգ մսի դիմաց։ Միսը լավ լվանում ենք հոսող ջրի տակ՝ ուշադիր լինելով, որ վերջինիս հյութը չտարածվի այլ մթերքների, առարկաների կամ մակերսների վրա։ Անվտանգության նկատառումներից ելնելով՝ ցանկալի է միսը լվանալուց հետո տաք ջրով լվանալ նաև լվացարանն ու շրջակա տարածքը։
Երբ կաթսայի ջուրը բավական տաքանա, միսը դնում ենք կաթսայի մեջ և սպասում փրփուրների առաջացմանը։ Շատ կարևոր է 2-3 րոպե եռալուց հետո առաջին ջուրը թափել և միսը տեղափոխել մաքուր ջրով լի կաթսայի մեջ, այնուհետև շարունակել եփել։
Մաքուր ջրով լի կաթսային ավելացնում ենք նաև մեկ գլուխ սոխ, մեկ գազար, ինչպես նաև նեխուր կամ մաղադանոս՝ ըստ ցանկության։ Հասցնում ենք եռման աստիճանի, կրակը դնում ենք ամենացածրի վրա, կաթսան ծածկում ենք կափարիչով և եփում։
Եթե արգանակի միսն առանց ոսկորի է, ապա եռալուց հետո եփում ենք 1,5 ժամ, իսկ եթե ոսկորոտ է, ապա 2 ժամ (միսը պետք է լինի կտրատված)։
Պատրաստի լինելը ստուգելու համար միսը ճեղքում ենք պատառաքաղով։ Միսը պետք է հեշտությամբ ճեղքվի, և արյուն չպետք է դուրս գա։ Շատ կարևոր է գազօջախն անջատելուց հետո միսն անմիջապես չհանել և կաթսայի մեջ թողնել ևս 10-15 րոպե։
Բանջարեղենը հեռացնում ենք կաթսայից․ այն մեզ այլևս հարկավոր չէ, արդեն մսին և արգանակին փոխանցել է իր համը։ Արգանակը քամում ենք և կարող ենք օգտագործել երեք օրվա ընթացքում։ Ի դեպ, կարելի է օգտագործել ոչ միայն ապուր, այլ նաև, օրինակ, տավարի մսով ուզեբական փլավ պատրաստելիս՝ ջրի փոխարեն։ Հակառակ դեպքում արգանակն անհրաժեշտ է պահել սառցարանում մինչև 6 ամիս։
Կարդացեք նաև՝ Ի՞նչ միս ենք օգտագործում և որքա՞ն վտանգավոր է ներկրված սառեցված միսը
4 բաղադրատոմս տավարի մսով
Այս բաղադրատոմսերը սիրում և պատրաստում են գրեթե բոլոր հայկական ընտանիքներում։ Որոշեցինք կիսվել սիրված ուտեստների պատրաստման մեր տարբերակներով, ինչպես նաև հստակեցնել, թե որ բաղադրատոմսի համար որքան և ինչպես եփել կոնկրետ տավարի միսը։
#1 Մայրաքաղաքային աղցան
Մայրաքաղաքային կամ այլ աղցան պատրաստելու համար նախընտրելի է ձեռքի տակ ունենալ փափուկ անյուղ միս, որը հարմար է նաև լանգետ և ղավուրմա պատրաստելու համար։ Միսը կտրատում ենք և եփում 1,5 ժամ, այնուհետև վերածում խորանարդների։
Առանձին-առանձին խաշում ենք նաև ձուն, կարտոֆիլը և գազարը, այնուհետև կտրատում փոքր խորանարդների տեսքով՝ ինչպես միսը։ Կտրատում ենք նաև թթու վարունգները և ավելացնում զանգվածին ոլոռի հետ միասին։ Համեմում ենք աղով, սև պղպեղով, մի քանի թել համեմով ու սամիթով, թթվասերի ու մայոնեզի խառնուրդով։
#2 Բորշչ
Բորշ, ինչպես նաև այլ ապուրներ պատրաստելու համար ցանկալի է ընտրել ոսկորոտ միս՝ դոշի քթի կամ թիակի հատվածից։ Միսն անհրաժեշտ է նախապես խաշել 1,5-2 ժամ՝ պահպանելով արգանակը։
Կտրատում ենք սոխը։ Բազուկը և գազարն անցկացնում ենք քերիչով կամ կտրատում ենք բարակ երկար ձողիկներով։ Կտրատում ենք կարտոֆիլը միջին խորանարդների տեսքով, պղպեղը՝ կլոր-կլոր և զանգվածը տեղափոխում կաթսայի մեջ։
Ավելացնում ենք մեկ ճաշի գդալ լոլիկի մածուկ, մի քանի թել սամիթ և մաղադանոս։ Ավելացնում ենք նաև երկու ճաշի գդալ մսի արգանակ և եփում ենք 10-15 րոպե միջին կրակի վրա՝ չմոռանալով պարբերաբար խառնել, որպեսզի հատակին չկպչի։
Ժամանակը լրանալուց հետո ավելացնում ենք երեք բաժակ մսի արգանակ, մեկ բաժակ գոլ ջուր, միսը, կտրատած կաղամբը, դնում ենք դափնու տերև, 50 գրամ կարագ և համեմում աղով ու սև պղպեղով։ Կիսափակ կափարիչով եփում ենք ևս 15-20 րոպե։ Անջատելուց հետո թողնում ենք, որ 5-10 րոպե համերը խառնվեն իրար և մատուցում ենք։
#3 Խաշլամա
Խաշլամա պատրաստելու համար նույնպես անհրաժեշտ է ոսկորոտ միս և մսի արգանակ։ Միսը և արգանակը պատրաստում ենք՝ հետևելով վերում նշված բաղադրատոմսին։ Պատրաստ լինելուց հետո անցնում ենք բաղադրիչները կաթսայի մեջ շարելու և հիմնական ուտեստը պատրաստելու գործողությանը։
Առանձին կաթսայի մեջ շերտերով շարում ենք կարտոֆիլը, սմբուկը, պղպեղը, խառը կանաչին, միսը և կրկնում այնքան, մինչև կաթսան լցվի։ Համեմում ենք աղով և սև պղպեղով, ավելացնում ենք կարագ։ Ավելացնում ենք նաև 4 բաժակ մսի արգանակից։
Կափարիչով ծածկում ենք և եփում միջին կրակի վրա 20 րոպե, որից հետո ավելացնում ենք դափնու տերև և սխտոր ու եփում ևս 10 րոպե։
#4 Սթեյք
Սթեյք պատրաստելու համար խորհուրդ է տրվում ընտրել առնվազն 2,5 սմ բարձրությամբ մսակտոր, իսկ իդեալական համարվում է 4 սմ-ը։ Այս հաստությամբ մսակտորները կարելի է պատրաստել տան պայմաններում առանց հատուկ տեխնիկայի կամ խոհարարական մանրակրկիտ գիտելիքների։ Սթեյքի համար օգտագործում են տավարի փափկամիս, ցանկալի է՝ մի փոքր յուղոտ։
Գոյություն ունեն սթեյքի եփվածության տարբեր մակարդակներ՝ հումից մինչև ամբողջությամբ եփված։ Որքան քիչ է միսը եփվում, այնքան ներսում շատ է վարդագույնը, իսկ որքան շատ է եփվում, այնքան գույնը մոտենում է շագանակագույնին։
Սթեյքը ըստ ցանկության համեմում են տարբեր բաղադրիչներով՝ աղ, սև պղպեղ, չորացրած կարմիր չիլի պղպեղ, չոր աջիկա, սխտորի փոշի, սթեյքի հատուկ համեմունք և այլն։ Ցանկալի է համեմելուց հետո և եփելուց առաջ միսը 20-30 րոպե թողնել սենյակային ջերմաստիճանում։
Սթեյքի համար նախատեսված կամ սովորական չուգունե թավան լավ տաքացնում ենք, ավելացնում ենք ձեթ և թողնում, որ այն նույնպես տաքանա։ Տեղադրում ենք սթեյքի կտորները ուժեղ կրակի վրա։ Եթե տապակում ենք 4-սմանոց մսակտոր, ապա միջին եփվածության համար անհրաժեշտ կլինի այն եփել 8-9 րոպե բոլոր կողմերից, այդ թվում՝ կողքերից, վերևից և ներքևից։
Միսը էլ ավելի համեղ ու նուրբ դարձնելու համար կարելի է եփելուց հետո վրան ավելացնել որևէ սոուս՝ սպանախով և սերուցքով կամ կարագով, սխտորով և թարմ ծիտրոնով։ Սոուսի մեջ միսն անհրաժեշտ է եփել ևս 2-3 րոպե յուրաքանչյուր կողմից։
Անջատելուց հետո սթեյքը հանում ենք թավայից, որպեսզի չշարունակի եփել, բայց մինչև ուտելը թողնում ենք հանգստանա 5-10 րոպե։
Եթե տավարի մսի սիրահար եք, ինչպես նաև սիրում եք մսի ու բանջարեղենի հետաքրքիր համադրություններ, առաջարկում ենք փորձել բացառապես տեղական մսից պատրաստված մեր անչափ համեղ ուտեստները․
—Թայ բիֆ տաք աղցան՝ տավարի փափկամսով և բանջարեղենով
—Հունգարական գուլաշ տավարի փափկամսով
